Bazıları birliktelikleriyle meşhurdur…
Mesela pilav üstü kuru, rakı ve su, ekmek kadayıfı ile kaymak, ıspanak yanında yoğurt, işkembe çorbası içinde sarımsaklı sirke gibi…
Ama gelgelelim nefis bir balık yemeği ile şifalı yoğurdu birlikte anmaktan köşe-bucak kaçar insanlar. Malesef boş yere balıkla yoğurdu ayrı dünyaların gıdaları yaparız.
Dilden dile göçer bu lakırdı yıllardır; “aman balığın yanında yoğurt yeme zehirlenirsin”. Hatta bu işi mübalağa noktasına getirip balıkla birlikte, içinde çok az miktarlarda dahi süt, yoğurt, peynir bulunan hiçbir yemeğe yanaşmayanlar bile vardır. Bilgi eğreti olunca böyle yuvarlana yuvarlana dolaşır işte ağızlarda…
Balık ve yoğurdun birlikte tüketilmesinin bizi zehirleyeceği, hasta edeceği düşüncesi tamamen anlamsız bir yaklaşımdır. Aslında geleneklerimiz ve yemek kültürümüzde bu asılsız düşünceye karşılık direnç göstermektedir. Çünkü bir düşünün klasik rakı-balık sofralarında, meze repertuvarımızda bulunan içinde peynir, yoğurtlu patlıcan veya semizotu gibi lezzetlerden vazgeçilebiliyor mu?
Bu işin keyfi boyutuydu. Balıkla yoğurt birlikteliğine bir de bilim açtığı pencereden bakmak gerekir…
Balıkla yoğurdun birlikte tüketilmesinde ilmin aydınlattığı çerçevede hiçbir sakınca görülmemektedir fakat altını çizmeliyim eğer balık tazeyse… Balığın içindeki histamin denilen bir proteinin miktarı, balık bayatladıkça artar. Bir de yanında yoğurt yememiz histaminin vücudunuzda daha fazla artmasına sebep olur ki bu durum beraberinde alerjik reaksiyonların, zehirlenmelerin ortaya çıkmasına sebep olabilir. Eğer balığınızın tazeliğine güveniyorsanız balıkla birlikte yoğurt tüketmenizin herhangi bir sakıncası olmayacaktır. Gelgelelim balığınız bayatsa zaten zehirlenmeniz için yanında yoğurt yemeniz gerekmez, zaten bir başına balık bayat sizi üzer.
Balıklardan kaynaklanan zehirlenmeler için bir dipnot açmak istiyorum. Balıkla zehirlenmek güneşli havanın ardından fırtınanın kopması gibi leziz ve keyifli bir yemek faaliyeti sonrası keyfimizin kaçması gibidir. Belirtiler kişiden kişiye değişmekle birlikte, 30 dakika ile 1,5 saat arasında kendini göstermeye başlar. Zehirlenmenin en belirgin belirtileri, diğer mikrobiyal gıda zehirlenmelerine benzer olarak kusma, mide bulantısı, ishal, baş dönmesi, uyuşukluk ve üşümedir. Bu belirtilerin birarada ve şiddetli bir şekilde ortya çıkması durumunda en kısa zamanda doktor müdahalesine başvurmak gerekir.
Balık nefistir, lezizdir ve normal koşullarda sağlığımıza dosttur da… Gelgelelim koşulların normalin dışına çıkmasıyla sağlığımızla balık arasında bir tercih yapmamız gerekir. Bayat bir balık tüketiyorsak da bunun suçunu yoğurda yüklemek yanlış olur. Bize zarar vermeyecek balığı gözlerinin içine bakıp tanırız.; taze balığın gözleri parlak ve dışa bombeli olur. Ayrıca derisi, solungaçları canlı, gergin ve parlaktır. Parmağınızla dokununca oluşan çukur hemen düzelir. Balık oda sıcaklığında uzun süre bekletilmemeli, dondurulacaksa mutlaka temizlenmelidir. Çözdürülmüş balıklar yeniden dondurulmamalıdır.
Yrd. Doç. Dr. Beyza Ulusoy Sözen
İstanbul Bilgi Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü
