Gurmelerden
Posted in

Ömür Akkor’dan Anadolu’nun leziz otları

Ünlü şef ve yemek uzmanı Ömür Akkor, Ege’den Doğu Anadolu’ya yöresel mutfaklarda bolca kullanılan taze otları derlediği yazısında hem bize bu otları tanıtıyor hem de onlarla hazırlanan birkaç tarifi paylaşıyor…

Türkiye’nin en güzel mevsimi ilkbahar, geçen kış mevsimi, dinlenen toprak, yeşeren Anadolu. Nereye gitseniz her yer yemyeşil tüm yollar, tüm yamaçlar, tüm vadiler. Bereketli toprağın sunduğu bitkiler hem gözü hem de mideyi doyurur, bir yandan bakar bir yandan tadabilirsiniz.

Anadolu demek bu mevsim yemyeşil sofralar demek. Her otun başka başka adı, tadı ve tarifi var; her otun neredeyse her köyde başka başka adı ve yine bambaşka tarifleri var. Herkes kendi evinin lezzetinde dilediği gibi pişirir bu otları. Kimi kaymakla, kimi kendi zeytinyağıyla kimi de salatasına katar. Bu renkli coğrafyanın mutfağı da bu mevsimde yeşillenir, renklenir. En çok da bu zamanlar bir başka olur sofrada oturması. Bu bereketli coğrafyada tüm otları teker teker yazıp tadamasak da en çok bilinenlere biraz göz atalım isterseniz.

TİLKİŞEN
Zambakgil familyasındandır. Acı ot, tül, ayrelli, dikenli ot, yabani kuşkonmaz, tilki kuyruğu, bıcık, çıtırgı kırgınotu, sarmaşık otu da diğer isimleri arasındadır. Sofralarda bu mevsim çokça bulunan tilkişen için birbirinden farklı tarifler vardır. Bayat ekmek ve zeytinyağında kavurup yoğurtla servis edilir. Başka bir tarifinde ise yeşil soğanla tavada kavrulup üzerine kırılan yumurtayla afiyetle yenir. Bunların yanı sıra limonlu, zeytinyağlı ya da börek olarak da pişiriliyor.

SARIOT
Maydanozgiller familyasından olan sarı ot İran’dan Ege’ye tüm paralelde ve Kıbrıs civarında yetişir. Kalemotu, gazyağı, kaymacık, kaymakotu, kaymaklık diğer adları arasındadır. Özellikle Muğla, Datça ve Milas’ta haşlandıktan sonra bol sütle ve acı biberle kavrularak yenir.

KAPÇIK
Gelincikgiller familyasındandır. Gelincik, alava, börekotu, çaplançanak, düğmeli ot, gagaç, gelincik mancarı, gelineli, vıccı vıccı, zemberlik gibi çeşitli isimleri vardır. İsmindeki bu farklılık yemeklerine de yansımıştır. Çiğden salatası yapılır. Soğanla kavrulup yumurtalı yenir. Pirinçli ya da kıymalı yemeği yapılır. Pidesi ve böreği çok lezzetli olur. Yapraklarından sarma yapılır. Köftesinin tadı bambaşkadır. Her yörenin maharetli ellerinde bambaşka tariflerle mutfakta yerini alır.

KÖREME
Körmen, sebzi, yabani pırasa, köremen diğer isimlerindendir. Böreği enfes olur. Pilavın yanında çiğ olarak tüketilir. Salatalara veya diğer ot yemeklerine katılır. Bölgenin tamamında yetişir. Toprağın altındaki kısmı koparılmaz, çünkü oradan tekrar filizlenir.

ARAPSAÇI
Maydanozgiller familyasına aittir. Diğer adı rezenedir. Mutfakta oldukça kullanılır. Özellikle kuzu etli terbiyeli arapsaçı yemeği çok meşhurdur. Haşlanmış salatası balığa çok yakışır. Yumurtalı kavurması, ıspanak gibi yemeği ve karışık otlarla beraber de pişirilir. Özellikle ebegümeci onsuz pişirilmez; hem tamamlayıcı hem ana yemektir.

HİNDİBA
Papatyagillerden sevilen diğer otlar gibi şifalı bir bitkidir. Radika, Bostanhindibası, göynek, acıgıcı, acı kulak, akgüneyik, könik diğer adları arasındadır. Acı bir ottur. Acı ama lezzetli yaprakları çiğ olarak salataya konulabildiği gibi haşlanıp süzüldükten sonra da kullanır. Arapsaçıyla sarımsak ve zeytinyağlı kavurması en bilinen tarifleri arasındadır.

EBEGÜMECİ
Ebegümecigiller familyasındandır. Kendi familyası vardır çünkü neredeyse kutuplar hariç tüm dünyada yetişir ve yaklaşık 1500 türü vardır. Ege’de ve tüm Anadolu’da da çokça mevcuttur. Develik, evelik otu gibi isimleri de vardır. Salçalı kavurması, bulgurlu sarması, kırmalı ve bulgurlu yemeği yapılır. Arapsaçıyla beraber pişirildiğinde de çok lezzetli olur. Ispanak ve semiz otu yerine de kullanıldığı görülür.

KİŞGİN
Diğer adı kişkin olan karışık ottur. Tüm Ege pazarlarında bulunur. Kıymalı böreği ve pirinçli yemeği çok lezzetli olur.

KAZYAK
Ispanakgiller familyasındandır. Kazayağı, yabani maydanoz gibi adları vardır. Soğanlı kavurması, fırında yumurtalı oturtması, özellikle gelincikli peynirli böreği, pidesi ve salatası nefis olur. Ekşi bir tada sahip olduğu için diğer ot yemeklerine de katılır.

DÜDÜKLÜ ISPANAK
Ispanakgiller familyasındandır. Ispanağın biraz daha saplı halidir. Ispanağın yapıldığı her yemekte kullanılır. Böreği, pirinçli yemeği ve salatası lezzetli olur. Diğer otlarla da karıştırılabilir.

ŞEVKETİ BOSTAN
Bileşikgiller familyasındandır. Akkız, bostanotu, mübarekdikeni, şevketotu olarak da bilinir. Ege’nin en lezzetli otlarından biridir. Zeytinyağlısı ve kuzu etlisi en bilinen ve sevilen tarifidir.

  • 1 kg şevketi bostan
  • 500 gr kuzu kuşbaşı
  • Yarım çay bardağı zeytinyağı
  • 1adet kuru soğan
  • 1 su bardağı sıcak su
  • Kaya tuzu

Soğanı piyazlık doğrayıp zeytinyağında kavurmaya başlayın.5 dakika sonra eti ilave edin. Beraber 15 dakika kısık ateşte kavurup şevketi bostanları, sıcak suyu ve tuzu ilave edin. Şevketi bostan yumuşayana kadar yaklaşık 1 saat pişirin. Dilerseniz terbiyeli de yapabilirsiniz.

PANCARLI TURPOTU
Hardalgillerden bir ottur. Bayır turpu, acırga, uslu turp, yaban turpu gibi isimleri vardır. Haşlanıp salatası ve kavurması yapılır.

Turp otu salatası

  • 1 kilo turp otu
  • 1 demet dereotu
  • Yarım kase haşlanmış pancar ya da pancar turşusu
  • Yarım çay bardağı zeytinyağı
  • 1 limonun suyu
  • Kaya tuzu

Turp otu iyice yıkanır ve bol su ile haşlanır. Haşlamanın sonuna doğru dereotu da eklenir. Haşlanıp süzülen turp otu servis tabağına konulur. Üzerine doğranmış pancarlar tuz ve zeytinyağı ilave edilip servis edilir.

ISIRGAN OTU
Isırgangiller familyasındandır. Dalan, dalayan dikeni, deli ısırgan, dalaygan gibi isimleri vardır. Dokununca içindeki asitler ve histamikler açığa çıktığı için kaşıntı yapar ve bu yüzden ‘ısırgan’ ismiyle anılır. Sade, yumurtalı, pirinçli ve kıymalı yemekleri yapılır. Börek ve pide içi olarak hazırlanır.

Ege’nin otları saymakla, yazmakla, yapmakla ve yemekle bitmez. Bu bereketli topraklar en çok da bu konuda cömert davranmıştır. Bu yazıda en çok tanınan ve bilinenlere değindik. Tüm bu otların yanı sıra Ege’de adaçayı, cibes, helvacık, deniz börülcesi, deniz rokası, deniz teresi, kapari, karabaşotu, kuzukulağı ve diğerleri de yetişir. Tümü birbirine benzer ama bambaşka tatlar yaratırlar.

Ömür Akkor
Mutfak şefi ve yemek uzmanı